Nằm ngay trong Tử Cấm thành triều Nguyễn tại Huế, điện Cần Chánh được xây dựng năm Gia Long thứ 3 (1804), là ngôi điện có kết cấu gỗ lớn và đẹp nhất trong hệ thống công trình kiến trúc triều Nguyễn, tồn tại suốt 13 đời vua, nhưng năm 1947 bị phá hủy hoàn toàn và đến nay vẫn chưa được trùng tu phục hồi.
Công trình tiêu biểu của vương triều Nguyễn
Du khách đến với Đại nội - Huế, sau khi tham quan kiến trúc độc đáo của điện Thái Hòa, thẳng vào giữa Tả vu và Hữu vu sẽ gặp một sân gạch rộng với những vạc đồng và ngay phía sau là vị trí của điện Cần Chánh, chỉ còn lại nền móng. Những năm qua, nơi đây được dùng để tổ chức dạ nhạc tiệc trong các chương trình Đêm Hoàng cung. Điện Cần Chánh khi còn tồn tại được xem là một công trình kiến trúc tiêu biểu của vương triều nhà Nguyễn tại Hoàng cung Huế.
 Mô hình phục nguyên kết cấu hệ khung gỗ của điện Cần Chánh, kết quả hợp tác giữa Đại học Waseda (Nhật Bản) và Trung tâm BTDTCĐ Huế - Ảnh: T.L |
Theo Dư địa chí Thừa Thiên -Huế, Cần Chánh là ngôi điện để nhà vua tổ chức các buổi lễ thiết triều vào ngày 5, 10, 20 và 25 âm lịch hằng tháng. Ngoài ra, điện còn là nơi vua tiếp các sứ bộ quan trọng, tổ chức các buổi yến tiệc trong dịp khánh hỷ. Điện đặt trên nền cao gần 1m, bó vỉa bằng gạch vồ và đá thanh, diện tích gần 1.000m2, chính điện 5 gian, 2 chái kép, tiền điện 7 gian, 2 chái đơn. Toàn bộ khung gồm 80 chiếc cột bằng gỗ lim, phần lớn kết cấu gỗ đều được chạm trổ tinh xảo, công phu, thể hiện trình độ kỹ, mỹ thuật cao của kiến trúc truyền thống VN thế kỷ 19. Trong điện, ở gian giữa của nhà chính đặt ngự tọa, hai bên treo hai bức tranh gương thể hiện cảnh đẹp của kinh đô và bản đồ các tỉnh trong nước. Điện còn là nơi trưng bày nhiều báu vật của triều Nguyễn. Dưới thời nhà Nguyễn, điện từng được tu sửa vào các năm 1827, 1850, 1899 và đến đời vua Khải Định cho sơn thếp mới vào đầu thế kỷ 20. Năm 1947, do chiến tranh, ngôi điện này đã bị phá hủy hoàn toàn, chỉ còn lại nền móng.
Vì sao chưa phục nguyên?
Từ năm 1994, Trung tâm bảo tồn di tích cố đô (BTDTCĐ) Huế đã ký kết với Đại học Waseda (Nhật Bản) một chương trình hợp tác với 4 mục tiêu chính: nghiên cứu toàn diện về di sản Huế trên nhiều khía cạnh; xây dựng cơ sở khoa học cho các dự án bảo tồn; trùng tu di tích Huế theo hướng bền vững; nâng cao năng lực quản lý và bảo tồn của đội ngũ cán bộ Trung tâm BTDTCĐ Huế, trong đó mục tiêu quan trọng nhất của dự án là nghiên cứu phục nguyên điện Cần Chánh.
 Điện Cần Chánh đã bị hư hại hoàn toàn chỉ còn trơ lại nền móng - Ảnh: Minh Phương |
Đến nay, hai bên đã xây dựng thành công một hệ thống cơ sở dữ liệu gồm: mô hình điện Cần Chánh tỷ lệ 1/50 và đang thực hiện lắp ghép mô hình điện Cần Chánh tỷ lệ 1/10 để tiếp tục nghiên cứu. Trước đó, công tác thám sát khảo cổ học sân nền điện Cần Chánh, trang trí công trình, bố trí nội - ngoại thất... đã hoàn thành.
TS Phan Thanh Hải, Phó giám đốc Trung tâm BTDTCĐ Huế, trong một lần trả lời phỏng vấn báo chí đã cho biết: “Khó khăn lớn nhất mà chúng tôi gặp phải là phần trang trí các ô hộc thơ theo lối nhất thi nhất họa, một số chi tiết cụ thể... Đây là phần không có đủ tư liệu gốc nên rất khó thiết kế được chính xác. Việc hợp tác với Nhật Bản có nhiều thuận lợi, nhưng cũng lắm gian nan do phương pháp trùng tu của Nhật, dù được đánh giá cao, nhưng mất rất nhiều thời gian nghiên cứu. Khó khăn nữa là vấn đề thủ tục, mỗi dự án phải mất đến 2-3 năm mới hoàn thành. Thường khi có quyết định phê duyệt là chúng tôi phải điều chỉnh dự án vì trượt giá. Nhiều năm nay, chúng tôi chỉ làm toàn công trình nhỏ do mỗi năm, quần thể di tích Huế chỉ được đầu tư từ 50 - 60 tỉ đồng để trùng tu. Điều này dẫn đến việc làm một dự án lớn như Cần Chánh thì cũng gặp khó khăn về nhân lực...”.
Theo Trung tâm BTDTCĐ Huế, kế hoạch phục nguyên điện Cần Chánh đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Theo đó, Trung tâm BTDTCĐ Huế, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế đã tiến hành các thủ tục để trình Thủ tướng Chính phủ đề nghị Chính phủ Nhật Bản xem xét hỗ trợ để thực hiện dự án trùng tu, phục hồi hoàn nguyên điện Cần Chánh, từ nguồn ODA không hoàn lại. Dự án chia làm hai gói (gói đầu tư cơ sở hạ tầng và gói đào tạo chuyển giao kỹ thuật), với tổng kinh phí đề nghị khoảng 32 triệu USD. Được biết, hiện Bộ Kế hoạch - Đầu tư cũng đã đưa dự án vào danh mục đề nghị đầu tư từ nguồn vốn ODA của Nhật Bản. Tuy nhiên, theo quy trình để xét duyệt hồ sơ dự án ODA của Nhật Bản, thông thường mỗi hồ sơ phải mất ít nhất 3 năm, nên đến nay phía Bộ Ngoại giao Nhật Bản vẫn chưa trả lời.
Được biết, để dự phòng phương án nguồn vốn ODA của Nhật Bản có trở ngại, hiện Trung tâm BTDTCĐ Huế cũng đã lập dự án dự phòng (vẫn chọn Đại học Waseda làm tư vấn). Và nếu phía Nhật Bản không đồng ý hỗ trợ nguồn vốn ODA cho dự án, thì sẽ đưa vào kế hoạch trùng tu từ nguồn vốn ngân sách trong nước.
Đó là lý do khiến dự án phục nguyên điện Cần Chánh đến nay vẫn chưa được thực hiện.
Bùi Ngọc Long
No comments:
Post a Comment