19/02 Chùa trong phố cổ

Cập nhật lúc :6:15 AM, 19/02/2011

Đi thăm gần chục ngôi chùa trong phố cổ chỉ trong vài tiếng đồng hồ là trải nghiệm thú vị về một khoảng không gian tâm linh của Hà Nội.

 >> Chốn tĩnh lặng bên chợ Đồng Xuân
>> Chùa Thày và huyền thoại 3.000 bộ xương
>> Chùa Láng - đệ nhất tùng lâm của Thăng Long xưa

Với nhiều người, khu vực phố cổ đất chật người đông luôn là nơi ồn ào, tấp nập bậc nhất Hà Nội. Như để cân bằng với khía cạnh vật chất ấy, đây cũng là khu vực tập trung các công trình tâm linh ở mức độ dày đặc nhất của Hà thành. Và các ngôi chùa chiếm vị trí nổi bật trong các công trình này. 

Kể sơ sơ, trong bán kính vài trăm mét của phố cổ tập trung đến gần chục ngôi chùa: Bà Đá, Lý Thiều Quốc Sư, Kim Cổ, Thái Cam, Pháp Bảo Tạng, Vĩnh Trù, Huyền Thiên, Cầu Đông...   

Do nằm trong khu vực “tấc đất tấc vàng” nên đặc trưng của các chùa phố cổ là diện tiện tích khiêm tốn, quy mô xây dựng không hoành tráng, nhiều chùa còn bị các hộ dân lấn chiếm nghiêm trọng. Tọa lạc ngay trên các phố buôn bán nên bên ngoài cổng chùa thường là cảnh hàng hóa nhộn nhịp, người xe ồn ào, huyên náo.

Nhưng đằng sau cái vẻ ngoài xô bồ ấy, bên trong chùa luôn là khoảng không gian tâm linh trang nghiêm, chỉnh tề, đem lại cảm giác bình an cho các Phật tử và khách thập phương mỗi khi tới ghé thăm chùa… 

Nằm rất gần nhau trong một phạm vi hẹp của phố cổ nên chỉ cần đi bộ trong một buổi là cũng có thể thăm được hết tất cả các ngôi chùa kể trên. Và đây là trải nghiệm thú vị về một khoảng không gian tâm linh ấm cúng của Hà Nội.

Một số ghi nhận của Đất Việt về các ngôi chùa trong phố cổ:

Phía sau cánh cổng khiêm tốn ở số 3 phố Nhà Thờ là một ngôi chùa đã có gần 1.000 năm tuổi: chùa Bá Đá. Theo tương truyền, chùa Bà Đá còn có tên Linh Quang tự hay Sùng Khánh tự được thành lập từ năm Bính Thân (1056). Ngày nay chùa bà Đá là ngôi chùa cổ nhất trong khu vực phố cổ đồng thời cũng nằm gần hồ Hoàn Kiếm nhất. Trụ sở chính Thành hội Phật giáo Hà Nội được đặt tại chùa.

Trong chùa Bà Đá còn có Trường Trung cấp Phật học Hà Nội. Hằng năm, các buổi lễ của Thành hội Phật giáo Hà Nội được tổ chức tại đây. Ngày 5/1/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh có đến thăm chùa Bà Đá và nói chuyện với các thượng tọa, tăng ni, phật tử. Trong cuộc gặp, Bác đã nói "Việc Phật không xa rời việc thế gian, phải tham gia vào các công việc cách mạng, cứu đói, cứu dốt".

Cách chùa Bà Đá khoảng 100m là chùa Lý Triều Quốc Sư, tọa lạc ở số 50 phố Lý Quốc Sư. Chùa được lập vào năm 1131 theo lệnh của Vua Lý Thần Tông và mang tên Lý Triều Quốc, Sư là tên của Thiền sư Minh Không (1066-1141) người đã chữa khỏi bệnh cho vua Lý Thần Tông năm 1138.

Qua nhiều năm tháng đầy biến động của Thăng Long - Hà Nội, chùa Lý triều Quốc sư vẫn bảo tồn được di vật có giá trị lịch sử và nghệ thuật, tiêu biểu là cột trụ đá trước sân, trên đỉnh nóc an trí tượng Bồ Tát Quán Thế Âm có niên đại thời hậu Lê.

Từ phố Lý Quốc Sư rẽ sang phố Hàng Bông và đi tiếp đến đầu phố Đường Thành, tại nhà số 73 là một ngôi chùa mà sự tồn tại của nó không nhiều người Hà Nội biết đến: chùa Kim Cổ. Chùa là nơi thờ thờ bà chúa Tấm - tên gọi thân thiết mà người dân dành gọi cho bà Nguyên phi Ỷ Lan tài sắc vẹn toàn. Chùa Kim Cổ cũng là một trong Thăng Long tứ quán của kinh thành xưa.

Chùa Kim Cổ vốn là một quần thể kiến trúc có quy mô lớn, nhưng sau nhiều biến động lịch sử cùng sự xâm lấn của các hộ dân cư, diện tích chùa ngày nay chỉ còn gói gọn trong vài chục m2. Tuy vậy, bước vào trong chùa khách thập phương vẫn có thể cảm nhận được không khí trang nghiêm trước những ban thờ chỉnh tề nghi ngút khói hương.

Toạ lạc ở số nhà 44 phố Hàng Vải, chùa chùa Thái Cam nằm cách chùa Kim Cổ khoảng 5 phút đi bộ. Theo văn bia, chùa Thái Cam được xây dựng vào năm Minh Mệnh thứ 3 (1822). Tên gốc của chùa là Tân Khai linh tự, song đã từ lâu nhân dân ở đây gọi là chùa Thái Cam vì trong chùa ngày trước có một cái giếng cổ nước rất thơm ngọt, gọi là giếng Thái Cam.

Nằm cùng trục phố với chùa Thái Cam là chùa Pháp Bảo Tạng (số 44 Hàng Cót). Đây là một trong những ngôi chùa “trẻ” nhất của Hà Nội, được xây dựng trong những năm Pháp tạm chiếm (1948-1954) để bảo vệ những bản mộc in Kinh Phật.

Từ Hàng Cót, đâm thẳng Hàng Chai ra Hàng Lược sẽ đến chùa Vĩnh Trù, nằm ở số 59 phố Hàng Lược. Chùa ra đời từ khoảng thế kỷ 19, nằm ngay giữa chợ hoa Hàng Lược nên mỗi ngày xuân đến trước cổng chùa lại tái hiện cảnh trên trăm hoa khoe sắc, người mua kẻ bán nhộn nhịp…

Từ thời Pháp thuộc, nhiều hộ dân lấn chiếm diện tích, sinh sống ngay trong khuôn viên chùa. Tình trạng này kéo dài đến ngày nay nên không có gì ngạc nhiên trước cảnh chung đụng giữa các hộ dân với nhà chùa.

Từ Hàng Lược rẽ sang phía chợ Đông Xuân một đoạn sẽ đến chùa Huyền Thiên ở số 54 phố Hàng Khoai. Chùa được khởi dựng vào thời Lý, cùng với chùa Kim Cổ là một trong tứ quán của kinh thành Thăng Long xưa. Ngày nay chùa nằm đối diện với chợ Đồng Xuân, một khu buôn bán lớn bậc nhất Hà Nội.

Nhìn từ phía ngoài, chùa Huyền Thiên như bị chìm lấp bởi cảnh chợ búa tấp nập, huyên náo. Nhưng bước vào bên trong chùa, khách thập phương có thể sẽ ngạc nhiên trước một khoảng không gian hoàn toàn trái ngược, mang vẻ đẹp thanh tịnh của một ngôi chùa cổ kính.

Rời chùa Huyền Thiên, đi dọc trục chính của phố cổ, cổng chùa Cầu Đông hiện ra ở số nhà 38 phố Hàng Đường. Chùa được xây dựng trước thế kỷ 15, mang tên Cầu Đông vì thời xưa chùa xây gần cầu Đông, cây cầu bắc qua sông Tô Lịch, chảy từ sông Hồng vào khu vực phố thị.

Cũng như chùa Huyền Thiên, đối lập vởi cánh buôn bán nhộn nhịp bên ngoài, không gian bên trong chùa Cầu Đông rất thoáng đãng, thanh tịnh. Bước qua cổng chùa khách thập phương có cảm giác như đã bước sang một thế giới hoàn toàn khác…

Hồng Quân